§7.3 Vergelijking Nederlandse Grondwet en Amerikaanse Constitution
In Nederland kennen we sinds 1815 een Grondwet, in de Verenigde Staten sinds 1789. Wanneer we de Nederlandse Grondwet vergelijken met de Grondwet in de Verenigde Staten, genaamd de Constitution of the United States, zijn er verschillende overeenkomsten en verschillen. De hele Amerikaanse grondwet vind je hier, en de Nederlandse hier. Een algemeen verschil is dat in de Verenigde Staten de grondwet vrij alledaags gebruikt wordt, in bijvoorbeeld rechtszaken. Als je weleens op Netflix een serie hebt gekeken over rechtspraak in de VS, is het je misschien opgevallen dat iemand zich beroept op het ‘Fifth Amendment’, waar staat dat een verdachte niet tegen zichzelf hoeft te getuigen. Het bestaan van amendementen kennen we in de Nederlandse Grondwet niet. De Amerikaanse grondwet was in eerste instantie (1789) een grondwet waarin vooral stond hoe de macht verdeeld werd en aan wie. Kort daarna, in 1791, werden de eerste tien ‘amendementen’ toegevoegd die de eerste burgerrechten beschrijven.
Nederland heeft 15 persoonlijke, basisrechten, de VS 13. Achter veel van deze rechten zit hetzelfde idee. Zo staat er in de Amerikaanse grondwet in amendement 1 bijvoorbeeld dat mensen vrijheid van religie, meningsuiting en pers hebben. In de Nederlandse Grondwet staat in artikel 6 bijvoorbeeld de vrijheid van godsdienst en in artikel 7 de vrijheid van meningsuiting en de pers. In amendement 15 van de Constitution staat dat iedere staatsburger mag stemmen, ongeacht ras of religie. Het stemrecht staat in de Nederlandse Grondwet in artikel 4. In hoofdstuk 6 in het lesboek ging het al over dit grondwetsartikel, waarin het actieve en het passieve kiesrecht voor Nederlanders vastligt.
Wat betreft volkssoevereiniteit, kent de Verenigde Staten een president als hoofd van de regering. In de grondwet staat dat een president een termijn van vier jaar dient en dat maximaal twee keer kan doen, 8 jaar dus. In uitzonderingsgevallen kan een president maximaal 10 jaar de functie hebben. In de Nederlandse Grondwet staat dat het hoofd van de regering de minister-president is. Elke vier jaar wordt er een minister-president gekozen. Dit is degene wiens politieke partij de Tweede Kamerverkiezingen wint en gekozen wordt door de Koning of Koningin. In Nederland is er geen maximum aan het aantal jaar dat iemand minister-president mag zijn. Zowel in Nederland als in de Verenigde Staten hoort het hoofd van de regering dus bij een politieke partij. Om het hoofd van de regering te worden, moet in Nederland eerst je politieke partij winnen, terwijl in de VS gestemd wordt op een kandidaat en de partij van de kandidaat met de meeste stemmen wint. Dit werkt dus tegenovergesteld in beide landen: eerst partij dan kandidaat, of eerst kandidaat dan partij.
Tenslotte nog iets over de scheiding van macht volgens de grondwet van beide landen. Ze hanteren allebei een wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht. In hoofdstuk 6 in het lesboek heb je al kunnen lezen over hoe deze machtenscheiding in Nederland vorm heeft. In de Verenigde Staten is de uitvoerende macht de president en zijn kabinet. In Nederland zijn de minister-president en de ministerraad de uitvoerende macht. Een verschil is dat zij in de VS ook verdragen en budgetten kunnen maken, in Nederland niet. De wetgevende macht in de VS is het Congres, in Nederland de Eerste en Tweede Kamer (ofwel het parlement). Beiden zijn tweeledig, want het Congres bestaat uit de Senaat (Eerste Kamer) en het House of Representatives (Tweede Kamer). Een verschil is dat het Congres in de VS oorlog kan verklaren, dat kan het Nederlandse parlement niet. Tenslotte de rechtsprekende macht. Het Supreme Court is de rechtsprekende macht in de VS en bestaat uit 9 rechters. Zij controleren of wetten en acties van de president de grondwet niet overtreden. De vertaling van Supreme Court is de Hoge Raad, die we in Nederland ook kennen. De rechtsprekende macht is in Nederland de hele Rechtspraak. De Hoge Raad is een deel daarvan en bestaat uit 41 rechters. In beide landen kunnen de rechters van de Hoge Raad dus een uitspraak verwerpen. Een verschil is het aantal rechters in deze Hoge Raad (9 versus 41).