§4.1 Cycli van wereldoorlogen en de theorie van Bartlett
Paragraaf 4.1 nog eens herhalen? Bekijk hieronder het instructiefilmpje bij deze paragraaf.
Verschillende wetenschappers, waaronder C.J. Bartlett, hebben geprobeerd om patronen in de wereldgeschiedenis te ontdekken. Zo heeft Kondratieff economische golfbewegingen (conjunctuurgolven) ontdekt. Elke vijftig-zestig jaar zou er een opleving zijn van de wereldeconomie waarbij de economische groei eerst versnelt en daarna vertraagt. Deze theorie is omstreden. En dat geldt ook voor de cyclus van oorlogen die Modelski schetste waarin steeds een wereldmacht werd afgewisseld met een uitdager.
De belangrijkste kritiek op grote schetsen van de wereldgeschiedenis is dat het geen recht doet aan de historische details. Dezelfde kritiek is er op Bartlett die beweerde dat grote oorlogen ongeveer hetzelfde patroon volgen. Bartlett ziet Eerste, Tweede en Koude Oorlog in een geheel. Als terugkerende oorzaak van deze wereldconflicten wijst hij naar het verstoren van de machtsbalans tussen de grootmachten. Zo daalde de invloed van het Britse Rijk vlak voor de Eerste en de Tweede Wereldoorlog.
Andere wetenschappers die graag met een grove schets analyses maken zijn Toynbee, Spengler, Huntington, Diamond en Harari. Vaak kenmerkt juist deze korte bondige schets van de wereldgeschiedenis zich door een prettige schrijfstijl. Maar de kritiek blijft dat het te kort door de bocht is en dat de hypothesen van deze schrijvers vaak niet te toetsen zijn.